Een paar jaar geleden is de rol van Luchtverkeersdienstverleners (ANSPs) veranderd door het toenemende gebruik van onbemande luchtvaartsystemen (UAS). Terwijl bemande luchtvaart gebaseerd is op het 'zien en ontwijken' principe, kunnen onbemande operaties niet aan deze eisen voldoen, vooral wanneer ze buiten zichtlijn opereren. Daarom is de Europese Commissie van plan om de Gestandaardiseerde Europese Luchtverkeersregels (SERA) aan te nemen om UAS-operaties veilig te integreren. Naast dit, moeten ANSPs zich verder aanpassen met de implementatie van de U-space-verordening (Uitvoeringsverordening (EU) 2021/664, 665 en 666). Ze kunnen nieuwe rollen en verantwoordelijkheden op zich moeten nemen om de veilige werking van UAS binnen U-space luchtruim te waarborgen, of dit nu gecontroleerd of ongecontroleerd luchtruim is. In deze blogpost zal ik de potentiële effecten van U-space voor ANSPs bespreken, evenals de rollen en verantwoordelijkheden die ze nodig kunnen  hebben of  moeten nemen.

Een nieuw concept: dynamische luchtruimherconfiguratie

In december 2022 publiceerde EASA Besluit 2022/023/R als een wijziging van Deel-ATS van Uitvoeringsverordening (EU) 2017/373, officieel een nieuwe rol toekennend aan ANSPs met betrekking tot U-space binnen gecontroleerd luchtruim. Het concept van dynamische luchtruimherconfiguratie is geïntroduceerd voor U-space luchtruim aangewezen in gecontroleerd luchtruim, waar ANSPs verantwoordelijk zijn voor het leveren van luchtvaartnavigatiediensten aan bemande luchtvaartoperateurs.

Het doel van het dynamische luchtruimherconfiguratieproces is om de veilige werking van bemande luchtvaart binnen U-space luchtruim in gecontroleerd luchtruim te waarborgen door de grenzen van het U-space luchtruim dynamisch aan te passen. Echter, om dit doel te bereiken, moet de luchtverkeerscontrole (ATC) een passende coördinatieprocedure en communicatievoorzieningen vaststellen met nieuwe U-space gerelateerde entiteiten, namelijk:

• U-space Service Provider (USSP): een gecertificeerde entiteit die U-space diensten levert binnen U-space luchtruim.

• Common Information Service Provider (CISP): een of meer aanbieders van "gemeenschappelijke informatiedienst", die bestaat uit zowel statische als dynamische gegevens om de levering van U-space diensten mogelijk te maken voor het beheren van het verkeer van onbemande luchtvaartuigen.

Hoe werkt het proces?

De dynamische luchtruimherconfiguratie begint met een trigger van bemande operateurs die hun intentie aangeven om U-space luchtruim binnen te gaan. Wanneer ATC van plan is om een toestemming aan het bemande verkeer af te geven, begint de procedure. De onbemande luchtruimgebruikers worden door de USSP gewaarschuwd dat er binnenkort een restrictie zal worden gepubliceerd. De restrictie voor UAS-operateurs begint nadat de ATC-unit via de CIS een tijdelijke U-space luchtruimrestrictie publiceert. Aangezien USSPs vertrouwen op de CIS gegevens, wordt de geo-bewustzijn U-space dienst (geleverd door de USSP) geüpdatet om de horizontale en verticale beperken van het U-space luchtruim aan te passen. Daarnaast moeten USSPs al goedgekeurde vluchten controleren met de nieuw gepubliceerde restricties als onderdeel van de vliegautorisatiedienst. Tenslotte melden USSPs aan de ATC-unit zodra het gebied vrij is van UAS-verkeer. Deze melding zorgt ervoor dat de ATC-unit bemande verkeer toestemming geeft om U-space luchtruim binnen te gaan.

U-space architectuur

Ongeacht het type luchtruim, ANSPs zullen altijd een rol spelen in het verstrekken van informatie binnen U-space. In het algemeen zullen ANSPs informatie verstrekken door luchtvaartinformatie te publiceren. In gecontroleerd luchtruim kunnen ANSPs gegevens ontvangen van de CISP over vluchtintenties van speciale bemande operateurs (zoals HEMS) om het proces van dynamische herconfiguratie te initiëren. 

In dit artikel ga ik uit van een gecentraliseerde benadering, waarbij een Common Information Service Provider (CISP) voor elk U-space luchtruim is aangewezen, of een gecertificeerde enkele CISP verantwoordelijk is voor het verstrekken van gemeenschappelijke informatiediensten op nationaal niveau. De CISP fungeert als de enige bron van waarheid voor informatievoorziening binnen U-space, waar USSPs de gegevens gebruikt die door de CISP worden verstrekt om U-space diensten aan UAS-operateurs te leveren.

De ANSP kan ook worden aangewezen als de Enkele CISP of gecertificeerde USSP. In verschillende Europese lidstaten is de ANSP al aangesteld of zal worden aangesteld als de Enkele CISP vanwege de overeenkomsten die betrokken zijn. Het certificeringskader zal aanvankelijk gebaseerd zijn op de certificeringseisen die al bestaan voor ANSPs, zoals beschreven in 2017/373. Bovendien zijn de meeste gegevens die nodig zijn voor de CIS al beschikbaar, zoals weersinformatie, verkeersgegevens en luchtruiminformatie. Daarom kan de ANSP de beste optie zijn voor de rol.

Hoewel ik het ermee eens ben dat de ANSP een goede CIS-aanbieder zou zijn, is het belangrijk op te merken dat de CIS vooral wordt verbruikt door USSPs en, indirect, door UAS-operateurs. De informatie die nodig is voor veilig uitvoeren van onbemande operaties is niet beperkt tot de traditionele gegevens die al via de ANSP beschikbaar zijn. Als gevolg hiervan moeten nieuwe informatieaanbieders worden gecontracteerd om te voldoen aan de behoeften van UAS-operateurs die binnen (en ook buiten) U-space opereren. ANSPs moeten zich dus aanpassen om zowel bemande als (sterk geautomatiseerde en gedigitaliseerde) onbemande luchtvaart te bedienen, met het uiteindelijke doel om beide gebruikers in het luchtruim te integreren.

Conclusie

Samenvattend, de implementatie van het U-space raamwerk zal verschillende uitdagingen voor ANSPs met zich meebrengen. Een van de belangrijkste verantwoordelijkheden die de ANSP zal moeten ontnemen voor U-space aangewezen in gecontroleerd luchtruim is het concept van dynamische herconfiguratie. Bovendien zal de ANSP een cruciale rol spelen in het verstrekken van informatie aan de CISP. Daarnaast kunnen ANSPs ervoor kiezen om de rol van de CISP aan te nemen of een USSP te worden om het U-space luchtruim te beheren. 

Het zou nuttig zijn om te beginnen met het identificeren van de vereisten en capaciteit voor elke rol en proces. Dit zal een diepere duik in verschillende aspecten omvatten, waaronder de definitie van prestatie- en separatienormen, wat een complexe kwestie is die mogelijk een aparte blogpost vereist om te behandelen. Gebaseerd op deze analyse kunnen ANSPs beslissingen nemen en een cruciale rol innemen in het faciliteren van complexe UAS-operaties met gebruik van U-space luchtruim in zowel gecontroleerd als ongecontroleerd luchtruim. U-space kan dienen als een oplossing voor ANSPs om onbemande verkeer veilig te integreren in gecontroleerde luchtruimen, dicht bij luchthavens/helihavens.

Door Toby Enzerink
U-Space & UAM Consultant AirHub Consultancy